Επίδαυρος - Ασκληπιείο Συντήρηση μνημείων Ασκληπιείου Επιδαύρου Άποψη του Ιερού από τα ανατολικά Ο ναός του Ασκληπιού με αποκατεστημένη την περίμετρο της ευθυντηρίας του Η στοά του Αβάτου αναστηλωμένη, από τα νότια Η αναστήλωση του Προπύλου του Τελετουργικού Εστιατορίου σε εξέλιξη κατά το 2007 ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Το 1984 συγκροτήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού διεπιστημονική Ομάδα Εργασίας με σκοπό «τη διάσωση, προστασία, συντήρηση και αναστήλωση των μνημείων του Ασκληπιείου Επιδαύρου». Η σύσταση της Ομάδας αυτής ήταν επιβεβλημένη αφενός λόγω της σπουδαιότητας των μνημείων του Ασκληπιείου και αφετέρου λόγω της αναγκαιότητας λήψης μέτρων για τη συντήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη των μνημείων που είχαν αποκαλυφθεί από τις προηγηθείσες  ανασκαφές, κυρίως της Αρχαιολογικής Εταιρείας. Στο έργο της Ομάδας προστέθηκε από το 1995 η αποκατάσταση των μνημείων του ιδιαιτέρως σημαντικού πρωιμότερου Ιερού του Απόλλωνος Μαλεάτα. Το 2000 η ανωτέρω Ομάδα Εργασίας μετονομάσθηκε σε «Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Επιδαύρου» (ΕΣΜΕ). Το έργο που προγραμμάτισε, πραγματοποίησε και συνεχίζει η ΕΣΜΕ με τις σωτήριες για τα μνημεία χρηματοδοτήσεις αρχικά από το Β΄ ΚΠΣ (ΠΕΠ Πελοποννήσου 1994-1999) και στη συνέχεια από το Γ΄ ΚΠΣ (Ε.Π. Πολιτισμός 2000-2009) αλλά και από εθνικούς πόρους αφορά αφενός στην προστασία και αποκατάσταση των σημαντικότερων μνημείων του Ασκληπιείου (Θεάτρο,  Θόλος, Εγκοιμητήριο, Τελετουργικό Εστιατόριο, Στάδιο, Ναός Ασκληπιού, Βωμός του Απόλλωνος Μαλεάτα) και αφετέρου άλλων λιγότερο γνωστών αλλά χαρακτηριστικών μνημείων των δύο ιερών, με στόχο την μετατροπή του απέραντου ερειπιώνα τους σε κατανοητό για τους επισκέπτες μνημειακό σύνολο. Σ’ αυτό συμβάλλουν καθοριστικά οι συμπληρωματικές εργασίες ανάδειξης και φροντίδας του συνολικού αρχαιολογικού χώρου. Η διαχείριση του πιστώσεων του έργων της ΕΣΜΕ γίνεται από το 1992 από το ΤΔΠΕΑΕ. Το μεγάλο μνημειακό σύνολο του Ιερού του Απόλλωνος Μαλεάτα και Ασκληπιού στην Επίδαυρο γίνεται αναγνώσιμο Τα δύο ιερά, του Απόλλωνος Μαλεάτα και του Ασκληπιού στην Επίδαυρο με τα περίπου 80 μνημεία τους που αποκαλύφθηκαν στις αρχές του 20ου αι. και παρέμειναν χωρίς ουσιαστική φροντίδα έως την έναρξη των εργασιών της ΕΣΜΕ το 1984, είχαν μετατραπεί σε μη κατανοητό ερειπιώνα.  Τέθηκαν από την αρχή ως βασικές προτεραιότητες η ενοποίηση του αρχαιολογικού χώρου, η ταύτιση και τακτοποίηση των αρχιτεκτονικών μελών από τα κατεστραμμένα μνημεία καθώς και  η οργάνωση της κίνησης των επισκεπτών. Πραγματοποιήθηκαν μικρής κλίμακας ταχύρυθμες αποκαταστάσεις μνημείων που σε συνδυασμό με την αναστήλωση των κεντρικών μνημείων αλλά και την τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων κατέστησαν το ιερό αναγνώσιμο και προσιτό στους πολυάριθμους επισκέπτες. Η αναστήλωση κεντρικών μνημείων του Ιερού του Απόλλωνος Μαλεάτα και Ασκληπιού στην Επίδαυρο Η ΕΣΜΕ ολοκλήρωσε αρχικά την απαιτούμενη επιστημονική έρευνα και τεκμηρίωση των κεντρικών μνημείων που είχαν πρωτεύουσα σημασία στο ιερό (Θέατρο, Θόλος, Εγκοιμη¬τήριο, Τελετουργικό Εστιατόριο, Στάδιο, Ναός Ασκληπιού, Βωμός και Ανά¬λημμα στο Ιερό του Απόλλωνος). Η κατάσταση διατήρησής τους ήταν σχετικά καλή. Δεν σωζόταν όμως η τρίτη τους διάσταση ενώ το υλικό δομής τους παρουσίαζε φθορές, κυρίως λόγω της πολυετούς και χωρίς συντήρηση έκθεσής του στις άσχημες καιρικές συνθήκες και τις ανθρωπογενείς φθορές. Με την μελέτη, συντήρηση και αναστήλωση των βασικών αυτών μνημείων καθίσταται προοδευτικά δυνατή η απόδοση μέρους της αρχικής τους μορφής και λειτουργίας αλλά και της ιδιαιτέρως διδακτικής για τους επισκέπτες τρίτης τους διάστασης. Επεμβάσεις συντήρησης σε μνημεία του Ασκληπιείου Επιδαύρου Οι άσχημες καιρικές συνθήκες κατά την χειμερινή περίοδο αλλά και το ιδιαιτέρως ευπαθές και καταπονημένο υλικό δομής των περισσοτέρων μνημείων (πωρόλιθος, κονιάματα, κλπ) απαιτούν συνεχείς και συστηματικές εργασίες συντήρησης και στερέωσης. Συνήθως οι εκτεθειμένες επιφάνειες των μνημείων παρουσιάζουν λόγω των βροχοπτώσεων και του παγετού σημαντικές και μη αναστρέψιμες φθορές που αντιμετωπίζονται με ειδικές επεμβάσεις συντήρησης και με συμπλήρωση του απολεσθέντος υλικού με τεχνητό ή φυσικό λίθο κατά περίπτωση. Εργασίες συντήρησης απαιτούνται και στις περιπτώσεις συμπλήρωσης και συγκόλλησης θραυσμένων αρχιτεκτονικών μελών προκειμένου αυτά να χρησιμοποιηθούν στην αναστήλωση των μνημείων στα οποία ανήκουν. Οι εργασίες στην Επίδαυρο αύξησαν θεαματικά την ειδική εμπειρία στη διαχείριση του πωρολίθινου υλικού. Επιστημονικά οφέλη από τις εργασίες ανάδειξης μνημείων στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου Τα περισσότερα μνημεία του Ασκληπιείου δεν είχαν μελετηθεί πλήρως κατά την περίοδο αποκάλυψής τους και δεν υπάρχει γι’ αυτά επαρκής τεκμηρίωση. Έτσι κατά την φάση της μελέτης τους απαιτείται περαιτέρω έρευνα προκειμένου να συγκεντρωθεί το απαιτούμενο υλικό τεκμηρίωσης που θα οδηγήσει κατά το δυνατόν σε πλήρη γνώση και σε ασφαλή συμπεράσματα για την αποκατάσταση του κάθε μνημείου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποκάλυψης νέων στοιχείων που συμπληρώνουν τα  επιστημονικά δεδομένα αποτελούν οι περιπτώσεις αφενός του πρώιμου Αβάτου (6ος και 5ος π.Χ. αι.) που βρέθηκε στο βορειοανατολικό άκρο του κλασικού οικοδομήματος και αφετέρου του τελευταίου τμήματος του αρχαίου δυτικού αγωγού απορροής ομβρίων του θεάτρου. Έχουν ήδη δημοσιευθεί σχετικά άρθρα σε τόμους διεθνών συνεδρίων. Παραγωγή τεχνογνωσίας κατά τις αναστηλωτικές εργασίες στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου Η διεπιστημονική αντιμετώπιση των αναστηλωτικών θεμάτων και η ανάγκη επίλυσης σημαντικών προβλημάτων που παρουσιάζονται παράγει πολύτιμη τεχνογνωσία που συμβάλλει σε περαιτέρω πρόοδο και αποτελεσματικότητα τόσο στο ίδιο το έργο όσο και σε άλλα έργα που έχουν αντίστοιχα θέματα. Τέτοιες περιπτώσεις παραγωγής τεχνογνωσίας αποτελούν οι ειδικές μηχανολογικές κατασκευές, που αναπτύχθηκαν για το έργο όπως ο μηχανισμός ανάταξης του κεκλιμένου αναλημματικού τοίχου βορείως της Θόλου, η ειδικά προσαρμοσμένη περιστρεφόμενη γερανογέφυρα της Θόλου, κλπ αλλά και οι εξειδικευμένες εφαρμογές συντήρησης και στερέωσης φθαρμένων λίθων, κονιαμάτων, κλπ. Αντιμετώπιση προβλημάτων κατά τις εργασίες αναστήλωσης και ανάδειξης στο Ιερό της Επιδαύρου Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που παρουσιάστηκαν κατά τις εργασίες αναστήλωσης ήταν η προμήθεια της κατάλληλης και απολύτως υγιούς ποσότητας φυσικού λίθου για τις ανάγκες κατασκευής νέων μελών ή συμπληρωμάτων σε αρχαία θραύσματα. Σε κάποιες περιπτώσεις η ακαταλληλότητα του πετρώματος λόγω μη εμφανών τριχοειδών ρωγμών διαπιστωνόταν κατά την φάση της επεξεργασίας, γεγονός που οδηγούσε σε καθυστερήσεις αφού η διαδικασία εξεύρεσης νέων τεμαχίων ήταν δύσκολη και αβέβαιη. Η αναστήλωση της κρηπίδας της Θόλου σε εξέλιξη κατά το 2006 Η Σκανά των ιερέων στο ιερό του Απόλλωνος Μαλεάτα συντηρημένη Τα λείψανα των διαδοχικών πρωίμων φάσεων του Αβάτου Το αποκατεστημένο τμήμα της εξόδου του δυτικού αγωγού του θεάτρου (αποκάλυψη και αποκατάσταση) Ανάταξη του αναλημματικού τοίχου στα νότια του Αβάτου κατά το 2003, με ειδικό μηχανισμό